Direct naar de content Direct naar de hoofdnavigatie Direct naar de footer
Route

Wandelen door verdwenen dorpen in Nederland en België

Tijdens de Maand van de Geschiedenis nemen we je graag mee naar de verdwenen dorpen in Nederland en België. Wandelingen die je terugvoeren in de tijd en je fantasie zullen prikkelen.

Wandelen door verdwenen dorpen in Nederland en Belgie: Heveskes
Heveskes. (Foto: © Gertjan van Noord, Flickr)

Verdwenen dorpen: voer voor je fantasie

Ze spreken tot de verbeelding en laten de fantasie de vrije loop. Waar liggen ze, hoe was het leven in deze dorpen, welke rampspoed overkwam de bewoners en zijn er nog sporen terug te vinden? Dorpen die verdwenen in de golven, of onder een laag zand door de wind, of waar de bevolking, al dan niet gedwongen, wegtrok om het geluk elders te vinden. Dorpen waar geen enkel spoor meer van terug is te vinden, of waar een kerk eenzaam op een bedrijfsterrein staat.
Als je denkt dat het om enkele dorpen gaat, kunnen we je meteen uit de droom halen. Geschat wordt dat in het laatste millennium alleen in Nederland al 500 dorpen en gehuchten, maar waarschijnlijk een veelvoud ervan, zijn verdwenen.

Weiwerd, Heveskes en Oterdum

Al vanaf de Middeleeuwen hadden de inwoners van het Groningse Weiwerd, Heveskes en Oterdum met grootschalige vernietiging en wederopbouw van hun dorpen te maken. Plunderingen en platbrandingen van de Groningertroepen, gevolgd door de Staatse troepen, die tijdens de Tachtigjarige Oorlog er nog een schepje bovenop deden. Om nog maar niet te spreken van de Maartensvloed (1686) en de Kerstvloed (1717), die niet alleen voor vernieling, maar ook voor de nodige slachtoffers zorgden. De bewoners wisten er altijd weer bovenop te komen. Tot de industriële groei van Delfzijl. De laatste inwoners van Heveskes en Oterdum verlieten in 1975 huis en haard. Van Heveskes staat alleen de 13e-eeuwse kerktoren nog verloren in het landschap. In 2014 viel ook definitief het doek voor Weiwerd en werd het dorp afgebroken. Het wrange van het verhaal? De laatste uitbreiding van het industriegebied van Delfzijl is nooit van de grond gekomen.


Wandeltip:

Etappe 11 van het Nederlandse Kustpad 3 (LAW 5-3) voert je van Appingedam naar Termunterzijl, waarbij de route je ‘door’ Weiwerd en Oterdum voert en je vanaf de Oosterwierum over het water de toren van Heveskes eenzaam verscholen achter de bomen ziet liggen.

Bekijk de wandelroute
Wandelen door verdwenen dorpen in Nederland en België: Heveskes.
Heveskes. (Foto: © Bo Scheeringa Photography, Shutterstock)
Wandelen door verdwenen dorpen in Nederland en Belgie: Saeftinghe.
Saeftinghe. (Foto: © Angel217, Shutterstock)

Verdronken land van Saeftinghe

Het Verdronken land van Saeftinghe is mogelijk het meest bekende door het water verzwolgen gebied van Nederland. In het oostelijke deel van Zeeuws-Vlaanderen kende dit gebied vanaf de 9e eeuw een grote welvaart en een waardevolle strategische positie. Om de macht tentoon te spreiden liet de Graaf van Vlaanderen zelfs een kasteel bouwen, het Saeftingher Slot. In het Saeftingher land lagen meerdere dorpen en gehuchten. Alles veranderde toen de Allerheiligenvloed van 1570 dit gebied grotendeels onder water zette. Tijdens de Tachtigjare Oorlog werden de laatste dijken doorgestoken en kwam ook de rest van het gebied onder water te staan.

Tegenwoordig is het Verdronken land van Saeftinghe een natuurgebied en de grootste brakwater schor van Europa. Soms worden nog restanten van de oude dorpen en kerken gevonden, door de schurende werking van de Westerschelde, die dan delen van de vroegere bebouwing bloot legt.

Wandeltips:

Wandelen in het Land van Saeftinghe kan op bepaalde plekken, waarbij de waterstand leidend is. Twee uur voor en na springtij zijn deze routes niet toegankelijk. Er is een één kilometer Plankierpad en een twee kilometerlang Ruige Laarzenpad. Liever op pad met een ervaren gids? Boek dan een excursie.

Bekijk hier de excursie

Efteling

Waar nu de Laven laven, Joris achter de Draak aanjaagt, Roodkapje onderweg is naar oma en de bokkenrijders het land onveilig maken, lag vroeger het buurtschap Efteling in de gemeente Loon op Zand. De geschiedenis van het buurtschap gaat terug tot de 14e eeuw en dankt haar naam aan de ligging. Reizigers die van Holland naar Oost-Brabant gingen, kwamen als eerste deze buurt tegen, ook wel Ersteling genoemd. De Gotisch geschreven ‘s’ werd ook gelezen als ‘f’. Mogelijk is zo de naam Efteling ontstaan.

Het buurtschap verdween en de voorloper van attractiepark Efteling kwam er voor in de plaats met een sport- en wandelpark. De straatnaam ten zuiden van het park, de Eftelingsestraat, herinnert nog aan vroeger tijden. Het laatste wat is overgebleven van bebouwing, dat nog enigszins teruggrijpt op het verleden, is het voormalige café aan de Horst.



Wandeltips:

Leuk met de kinderen: volg vanaf vakantiepark de Efteling het Keienspoor van 2 kilometer. En bij parkeerplaats Horst (Horst 51, Kaatsheuvel) starten gemarkeerde wandelroutes: Wandelroute ‘langs een explosief verleden’ van 2,5 kilometer is gemarkeerd met witte paaltjes en valt goed te combineren met
Wandelroute Roestelberg van 5,5 kilometer, gemarkeerd met gele pijltjes.

Wandelen door verdwenen dorpen in Nederland en Belgie: Efteling.
Wandelen door verdwenen dorpen in Nederland en Belgie: Efteling. (Foto: © Shutterstock)
Wandelen door verdwenen dorpen in Nederland en Belgie: Winterswijk.
Winterswijk (Foto: © Shutterstock)

Oostdorp Buurt en Westdorp Buurt

Opgeslokt door de stad. Een gebied dat bestond uit bos, heide, landbouwgebied en verspreide huizen werd door de uitbreiding van Winterswijk meer en meer onderdeel van de stad. Oostdorp Buurt en Westdorp Buurt bestaan als buurtschappen niet meer, maar de identiteit is niet verdwenen. Zowel Oostdorp Buurt, thans Vosseveld, en Westdorp Buurt (onderdeel van Tuunterveld) kennen nog steeds jaarlijks een eigen volksfeest.

Wandeltip:

De Scholtenpad Dagwandeling 8 van 21,8 kilometer voert je door beide wijken van Winterswijk, maar laat je ook kennismaken met het prachtige landelijke coulissenlandschap van de Achterhoek.

Bekijk de wandelroute

Doel, België

Doel veranderende in een paar decennia van een bruisend dorpje aan de linkeroever van de Schelde in een spookstadje, waar  nu nog maar een handjevol mensen woont. De plannen voor uitbreiding van de Antwerpse Haven deden de overheid in 1998 besluiten dat Doel moest verdwijnen. Ook de problemen met de kerncentrale van Doel hebben het imago niet verbeterd.

Ondertussen is het 25 jaar later en staat het dorp er nog steeds. Zij het in een verpauperde staat. Panden zijn hermetisch afgesloten om krakers buiten te houden. Zelfs de zorgvuldig aangebrachte graffitiwerken verdwijnen onder de snel aangebrachte tags en kladwerk. Een bezoek is de moeite waard, maar vermijd de weekenden. Doel lijkt wel een toeristische attractie geworden.

Wandeltip:

Wandel drie kilometer door Doel of creëer je eigen wandeling met behulp van het knooppuntennetwerk.

Wandelen door verdwenen dorpen in Nederland en Belgie: Doel.
Doel. (Foto: © Shutterstock)

Maand van de Geschiedenis

In de maand oktober tippen we jou extra veel wandelingen langs de geschiedenis. Het is dan namelijk de Maand van de Geschiedenis, een jaarlijks evenement waarbij honderden musea, bibliotheken, boekhandels en culturele instellingen allerlei leuke activiteiten organiseren die jou meevoeren in de historie. In de Agenda van dit evenement vonden wij bijvoorbeeld een archeologietour langs de verborgen vesting in Bergen op Zoom en een wandeling door de geschiedenis van Weert.

Tip de redactie

Heb jij in een verdwenen dorp gewandeld en kan jij een wandelroute aanbevelen? Mail jouw tip naar redactie@wandel.nl. Dan delen we hem op deze pagina.