Ga je mee op schoolreisje? Met deze wandeltips kun je in zowel stedelijk gebied als in kleine dorpen allerlei historische schoolpanden met een bijzonder verhaal ontdekken.
Dat naar school gaan in Nederland al heel lang een vanzelfsprekendheid is, kun je zien aan de vele oude schoolgebouwen in elke uithoek van het land. Sommige oude scholen zijn al rond 1900 gebouwd en maken nog steeds een kenmerkend onderdeel uit van het straatbeeld. De meeste gebouwen hebben tegenwoordig een andere bestemming gekregen, maar als je daar langs wandelt kun je nog steeds zien dat dit belangrijke plekken in de onderwijshistorie zijn geweest. Check bijvoorbeeld de grote en vooral hoge ramen, brede deuren en statige opgangen. Met deze wandeltips kom je langs een aantal van dit soort bijzondere scholen: van kleine dorpsscholen tot de architectonische blikvangers van Dudok.
Het schooltje van Dik Trom, Ettersheim
In het Noord-Hollandse Ettersheim staat een beroemd klein schooltje: de school van Dik Trom. Johan Kievit, de schrijver van de Dik Trom-boeken, was daar de eerste hoofdonderwijzer van dit eenmansschooltje, waar hij ook naast woonde in de onderwijzerswoning. Het eerste boek, Uit het leven van Dik Trom, schreef Kievit in 1891 in de Openbare Lagere School in Etterheim. Tijdens deze wandeling van 15 kilometer kun je een stop maken bij dit schooltje, wat nu een kinderboekenmuseum is. De route neemt je vanaf Oosthuizen mee door de polder waar de avonturen van Dik Trom zich ook afspelen. Op de dijk krijg je ook nog een mooi uitzicht over het Markermeer.
Haarlem is op meerdere vlakken een belangrijke stad in de onderwijshistorie van Nederland geweest. Zo werd daar omstreeks 1900 de eerste Rijkskweekschool, de opleidingsschool voor onderwijzers, geopend. Aan het begin van deze wandeling zou je misschien zo langs het statige pand aan de Koudenhorn 32 lopen, maar als je over de stoep langs het Spaarne loopt kun je het bijzondere karakter van dit gebouw zien: drie verdiepingen met hoge ramen en twee met ornamenten omlijste brede deuren. Verderop deze route kom je nog langs een ander bijzonder schoolgebouw: de eerste middelbare meisjesschool (MMS), die in 1867 werd geopend aan de Krocht (1-25). Behalve stedelijk gebied kom je bij deze wandeling van 12 kilometer ook door de duinen van Nationaal Park Kennemer Duinen om te eindigen in Zandvoort.
Als er één architect is die veel schoolgebouwen heeft ontworpen dan is het Willem Marinus Dudok wel. In Hilversum kun je nog veel van zijn werk met de typerende strakke stijl bewonderen. In totaal werden daar maar liefst 17 scholen door Dudok gebouwd. Dat uitgerekend in Hilversum zoveel Dudok-scholen staan is niet zo vreemd, want hij was lang in dienst bij de gemeente Hilversum als architect.
Tijdens deze wandeling van 15 km zul je zien dat veel van de gebouwen van Dudok nog fier overeind staan. Sommige schoolgebouwen zijn zelfs nog in gebruik als school, zoals de Lorentzschool. De route neemt je ook verder mee ’t Gooi in langs Laren, waar onderwijsvernieuwer Maria Montessori woonde. De wandeling eindigt in Blaricum.
Behalve de grote scholen van Dudok kent Nederland nog veel meer kleinere dorpsscholen. In het Friese Eernewoude (of in het Fries: Earnewâld) kun je dat soort schoolgebouwen die diep met dorpsleven zijn verbonden nog vinden. De dorpen liggen hier ver uit elkaar waardoor je ook veel groen zult zien. Zo kom je ook door het natuurgebied de Alde Feanen, waar hoofdonderwijzer Douwe Franken zijn leerlingen vaak naartoe meenam. Hij was van 1948 tot 1979 hoofdonderwijzer van de Openbare Basisschool in het dorp. In 1989 kreeg de school zijn naam: Master (Fries voor meester) Frankeskoalle. Dit was in 1955 een van de eerste scholen die begon met tweetalig onderwijs: naast Nederlands werd daar ook in het Fries onderwezen.
Een ander dorp met een rijke historie is Gorssel, in de Achterhoek. De kern van dit dorp dateert uit 1253. Tijdens een korte wandeling van 2 km kom je dan ook op elke hoek wel een historisch monument zoals een kerk, een dorpsherberg en een tramstation. De Oude School aan de Nijverheidsweg is ook een hoogtepunt op deze route. Deze school werd in 1913 geopend als ‘De School met de Bijbel’ en telde toen slechts drie lokalen. Op die school zaten bij de start 45 leerlingen, die voor die tijd lopend naar een school in buurdorp Eefde moesten. In het pand zit tegenwoordig een fietsenwinkel.
Een stukje verder kom je nog langs een andere oude school: de Vullerschool. Deze school staat daar al sinds 1928 en is vernoemd naar J.A. de Vuller, die van 1830-1860 burgemeester was van Gorssel.
De eerste vier routetips komen uit de wandelgids ‘Op schoolreisje’ door Sjoerd Karsten en Yolande Emmelot. Deze gids is verkrijgbaar op de website van uitgeverij Gegarandeerd Onregelmatig (prijs: € 17,95). Op Wandelzoekpagina vind je meerdere routes uit dit boekje.
Hier stond een winactie met de wandelgids; deze is inmiddels gesloten. De redactie heeft contact opgenomen met de prijswinnaars.
Route
Route
Route
Route
Route