Je vindt in Nederland diverse soorten wandelroutes en -paden. Wandel.nl zet er een aantal voor je op een rij. Van streekpaden tot struunroutes en swalktochten.
Wil je wandelen over boerenland? Struinen door de duinen? Langeafstanden wandelen? Van halte naar halte, station naar station, door een streek, een dorp, traag, groen, swalken of struinen? Het kan allemaal. Maar hoe vind je de routes en wat zijn eigenlijk de verschillen? Lekker toetje tot slot: Foodwalks.
Foto: Pixabay
Door: Nanda Raaphorst
Dit is een overzicht van verschillende soorten wandelroutes in ons land. Best een lange lijst en toch gaat het maar om een selectie. Initiatieven per provincie of regio die niet te scharen zijn onder één noemer staan hier niet genoemd. Dus geen VVV-routes en geen ANWB-routes maar wel de bekende Lange-Afstand-Wandelroutes bijvoorbeeld en Groene Wissels, omdat ze speciaal ontwikkeld zijn als langeafstandwandelroute of als route van station naar station. Uitzondering vormen de routes van de Nationale en Provinciale Landschappen. Het gaat om verzamelsites maar die zijn zo handig en compleet dat het zonde is ze niet te noemen. Voor het overige: zelf googlen heeft zin, er is nog veel meer te ontdekken.
1. Lange-Afstand-Wandelpaden (LAW)
Langeafstandwandelroutes zijn wandelroutes van minimaal 150 km. Er zijn 20 LAW's, allemaal ontwikkeld rond een uniek thema. Beheerder is Wandelnet, de overkoepelende bond voor wandelaars. Samen met de 18 Streekpaden (zie 2) vormen de LAW's een landelijk dekkend netwerk van routes. LAW's doorkruisen vaak meerdere regio's of zelfs provincies. Veel in dit overzicht genoemde wandelroutes liften mee op de LAW's, ze maken immers zo veel mogelijk gebruik van de mooiste wandelpaden van Nederland.
LAW's zijn witrood gemarkeerd, in twee richtingen. Alle LAW's lopen van A naar B, met uitzondering van het Zuiderzeepad (A naar A). Van de meeste wandelroutes bestaat een wandelgids met routebeschrijving en praktische informatie. De populairste (meest gelopen) LAW is het Pieterpad; de langste is het Nederlands Kustpad. Ooit werd het Trekvogelpad verkozen tot mooiste, door de lezers van Op Pad. De nieuwste LAW is het Groot-Frieslandpad.
2. Streekpaden (SP)
Een Streekpad is ook een Lange-Afstand-Wandelpad. Maar streekpaden zijn meestal rondwandelingen (A > A) en blijven binnen één regio. De lengte varieert van 80 tot 350 km. Streekpaden zijn niet witrood maar geelrood gemarkeerd, en in 2 richtingen bewegwijzerd. Van veel streekpaden bestaan wandelgidsen, maar lang niet van elk streekpad.
Er zijn ca 19 Streekpaden, het nieuwste is het Elfstedenpad. Het populairste Streekpad is misschien wel het Veluwe Zwerfpad (SP16) - 357 kilometer zwerven over de Veluwe, geweldig!
3. NS-wandelroutes
Ze zijn erg populair, de NS-wandelroutes van station naar station. Treinen, uitstappen en meteen wandelen, de route staat vanaf het station aangegeven en stopt pas bij een volgend station, of, in sommige gevallen, hetzelfde station. NS-wandelingen liften mee op bestaande LAW's, met hier en daar wat aanpassingen. Er zijn ook meerdaagse NS-wandelingen, meestal tweedaagse routes. De dagtrajecten variëren van ca 12 - 25 kilometer.
De markering volgt grotendeels de roodwit markering van een bestaande LAW. Tekst en routekaartje van de NS-wandelingen zijn downloadbaar van de site.
Ieder jaar komen er 4 NS-wandelingen bij en vallen er 4 af. De afvallers blijven bestaan, maar dan onder de naam OV-stapper en downloadbaar op https://wandelnet.nl/ov-stappers/kaart De nieuwe NS-wandelingen worden jaarlijks in april bekend gemaakt.
4. De OV-stapper
Ieder jaar verschijnen er 4 nieuwe NS-wandelingen en verdwijnen er 4. De afvallers gaan verder onder de naam OV-stappers. Eind 2017 zijn er 56 OV-Stappers. Deze worden niet meer gecontroleerd of geactualiseerd, maar de routekaart en -beschrijving blijven downloadbaar op deze site.
Foto: Shutterstock
5. Groene Wissels
Groene Wissel wandelingen zijn rondwandelingen van 5 tot ruim 20 km. Ze beginnen en eindigen meestal bij hetzelfde treinstation of dezelfde bushalte. Groene Wissels lopen door de natuur en/of door cultuurlandschap. Maar er zijn ook stad- & landwandelingen en avontuurlijke wandelingen. Bart van der Schagt is de man achter de Groene Wissels.
Inmiddels zijn er meer dan 650 Groene Wissels, die bij elkaar ruim twee miljoen downloads hebben opgeleverd. De kracht van de wandelroutes? Afwisselend (natuur, cultuur, dorp, stad), goed bereikbaar, verrassend (avontuurlijke struinpaadjes), makkelijk navigeren (routebeschrijving, kaart, gps-track of via WandelZapp) en ze liggen wijd verspreid door Nederland. Het aantal Groene Wissels groeit en groeit. In 2015 stelde ervarginsdeskundige Bert Struijlaart samen met enkele medewandelaars zijn top 23 aan mooiste Groene Wissels samen. Groene Wissels zijn niet gemarkeerd. De routebeschrijvingen zijn downloadbaar. Die worden - op basis van reacties van de wandelaars - regelmatig ge-update.
Kijk voor informatie over Groene Wissels op deze site.
6. Trage Tochten
Trage Tochten zijn wandelroutes door natuur en boerenland. Trage Tochten variëren van 5 - ruim 20 kilometer en gaan voor minstens 70% over onverharde paden. Er zijn inmiddels zo'n 370 Trage Tochten.
De Trage Tochten worden ontwikkeld en geactualiseerd (beschrijving) door Rob Wolfs. Deze doorgewinterde routemaker zwerft al zesentwintig jaar door de Nederlandse natuur, op zoek naar mooie wandelpaadjes. Hij wordt ook wel 'De ongekroonde koning van het zandpad' genoemd. De Trage Tochten zijn niet gemarkeerd. De meeste Trage Tochten zijn dagtochten van A naar A, enkele zijn meerdaags. Een serie Trage Tochten is gebundeld en uitgegeven bij Gegarandeerd Onregelmatig.
Alle Trage Tochten zijn terug te vinden op Wandelzoekpagina inclusief routebeschrijving en gps-track. Abonnees (€ 12,50 per jaar) kunnen ook de topografische wandelkaart downloaden. Een selectie van de tochten staat ook ingetekend op de nieuwe serie topokaarten van de ANWB (alleen voor leden).
7. Klompenpaden
Klompenpaden zijn rondwandelingen van 3 tot 20 kilometer in de provincies Utrecht en Gelderland. Klompenpaden voeren over boerenerven, langs akkers, strakke slootjes en kabbelende beekjes, door polders, weilanden en landgoederen, langs schapen en koeien. Wandelaars waarderen vooral de rust, kleinschaligheid en de combinatie van cultuur en natuur op de routes.
Het bijzondere aan Klompenpaden is dat ze soms over boerenland voeren dat normaal niet toegankelijk is. Daarover worden afspraken met de boeren gemaakt. Boeren die toestemming geven, ontvangen een vergoeding. De hoogte is gekoppeld aan de lengte van het traject over het boerenland en aan de ondergrond.
Klompenpaden zijn in het veld gemarkeerd met een gekleurd bordje of een sticker met een klomp erop. Op www.klompenpaden.nl staan alle Klompenpaden uitgebreid beschreven en ingetekend op de kaart. Je kunt Klompenpaden combineren tot een meerdaagse wandeling. Achtergrondinformatie vind je in de downloadbare folder (ook ter plekke te koop) of in de gratis Klompenpaden app voor de smartphone met als extraatjes ook video's en geluidsfragmenten. Gratis te downloaden in de Appstore en Google play.
In 2016 werd het eerste Klompenpad Kids geopend. En op het Klompenpad 'Food' kun je onderweg allerlei lekkere wilde ingrediënten plukken om na de wandeling mee te gaan koken. Ook is het eerste Klompenpad XL in ontwikkeling, een Klompenpad van 30 km lang. Het onlangs geopende Kreelsepad bij Ede is Klompenpad nummer 105. Dat zijn er veel. De kritische reviews van Klompenpadwandelaars kunnen nuttig zijn bij het maken van je keuze.
8. Knapzakroutes (Drenthe)
Knapzakroutes voeren langs de mooiste plekken in Drenthe. Ze zijn gemiddeld 15 km lang (maar op te splitsen) en keren terug naar af, dus het gaat om rondwandelingen. Na de start (meestal in een historisch dorp) wandel je langs meanderende beekjes, kronkelige bospaadjes en eeuwenoude kerkenpaden. Het netwerk aan Knapzakroutes beslaat inmiddels ruim 1400 kilometer en komt door meer dan 70 dorpen. Er zijn inmiddels 63 Knapzakroutes (in totaal langer dan het Pieterpad) en het aantal groeit nog steeds.
De routes zijn niet gemarkeerd. Elke Knapzakroute staat nauwkeurig beschreven en ingetekend in een routeboekje. De nieuwere Knapzakroutes verschijnen in kleur met nieuw en helder kaartmateriaal (1:25.000). Het Knapzak ABC is een handig naslagwerkje vol cultuurhistorische informatie en een verklarende woordenlijst.
De Knapzakgidsjes kosten € 3,95 euro per stuk. Je koopt ze onderweg, in de boekhandel en via de site van de Knapzakroutes.
9. Swalkrûtes (Friesland)
Het zijn de broertjes van de Drentse knapzakroutes, de Groningse struunroutes en de Kuierroutes in Overijssel. Swalkrûtes ('swalkje' is Fries voor rondzwerven) voeren door het Friese platteland en doen kleine dorpen aan die anders in de vergetelheid zouden raken.
Kuierroutes zijn flinke wandelingen van zo'n 25 km. Ze voeren in een lus, van A naar A, door het Overijsselse landschap. Er zijn inmiddels 42 Kuierroutes. Kuieren heeft in Overijssel een dubbele betekenis, namelijk wandelen en praten. Met de kuierroutes maak je op een ontspannen en informatieve manier kennis met het Overijsselse landschap.
Kuierroutes zijn niet gemarkeerd. Op Wandelzoekpagina kun je de routes downloaden: een routebeschrijving en het routeverloop dat is ingetekend op gedetailleerde topografische kaarten. De routes, met routeboekje, zijn ook te koop bij de plaatselijke VVV's.
11. Groningen loopt! (inclusief Struunroutes)
Groningse Struunroutes zijn de broertjes van de Drentse knapzakroutes, de Friese Swalrûtes en de Kuierroutes in Overijssel. Struunroutes zijn tussen 9 - 23 kilometer en lopen langs bijzondere plekken van het Groningse landschap zoals leemruggen uit de IJstijd, wierden en houtsingels. Sinds kort zijn de Struunroutes geactualiseerd en verschijnen zij onder de noemer Groningen Loopt!
Op Groningen loopt! vind je een compleet overzicht van wandelroutes in Groningen.
12. Groene Halte wandelroutes
Groene Halte-wandelroutes zijn wandelingen van bushalte naar bushalte. Ze voeren dwars over de Veluwe en zijn 10 - 20 km lang. De bushaltes aan het begin en het eind van de wandeling zijn een zogenaamde 'Groene Halte'. De buslijnen die stoppen bij een Groene Halte hebben op alle dagen een frequentie van minimaal één keer per uur.
Groene Halte routes liften mee op de bewegwijzering van de Lange-Afstand-Wandelpaden. De routes kunnen gedownload worden van de website Groene Haltes. Twaalf routes zijn gebundeld in het boekje Groene Halte-wandelroutes, uitgegeven door het Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme, € 12,50. Te koop bij boekhandels, VVV-kantoren en via de site www.groenehaltes.nl.
548 wandelroutes kom je tegen als je 'wandelen' aanvinkt op de site van Staatsbosbeheer. Het gaat meestal om gemarkeerde wandelingen (de vertrouwde paaltjeswandelingen), van 'korte ommetjes tot lange struintochten', aldus Staatsbosbeheer. Het gros van de routes zijn korte ommetjes. Van de 548 routes zijn er 405 tussen 0 en 5 km; 129 tussen 6 en 15 km; 10 tussen 16 - 20 en maar 3 langer dan 20 km. Die lange struinroutes zijn de 23 km lange Duintoppentocht bij Schoorl, de 21 km lange wandelroute D'oude Kamp Heyschoten bij Austerlitz en wandelroute Verscholen Dorp bij Nunspeet van 22 km.
Helaas geeft de site van Staatsbosbeheer erg weinig wandelinformatie. Bij veel routes ontbreken routebeschrijvingen, downloadbare kaartjes en/of gps-tracks. Vaak bestaat de info uit niet veel meer dan twee coördinaten die je naar het begin van de route moeten loodsen. Maar SBB kennende zullen de routes in het veld duidelijk aangegeven zijn.
14. Natuurmonumenten wandelroutes
Bij Natuurmonumenten kun je kiezen uit 271 wandelroutes, 232 tussen 0 - 10 km, 36 tussen 10 - 20 km, en 1 langer dan 50 km, namelijk een 165 km lange wandelroute dwars door Gelderland. Van iedere route kun je de beschrijving, praktische info en routekaart downloaden plus de ervaringen en waardering van andere wandelaars inzien.
Net als de Klompenpaden hebben we de Boerenlandroutes te danken aan boeren die een deel van hun land voor wandelaars openstellen. Er zijn zo'n 40 Boerenlandroutes, verspreid over het land. De routes variëren van 1,5 tot ca 17 km, niet heel lang, maar klunend door de malse weilanden en zuigende modder vaak lang genoeg. Check de site voor wijzigingen/afsluitingen. Eenmaal in het boerenland zijn er weinig uitwijkmogelijkheden. Sommige routes voeren van A naar B, andere zijn een lusje, dus van A naar A.
Er zijn bewegwijzerde Boerenlandroutes, van andere bestaat alleen een gps-track en een overzicht van de points of interests onderweg. Die kun je in de meeste gevallen downloaden van de site https://wandelnet.nl/boerenlandroutes
Boerenlandroutes op Flevoland zijn verzameld onder de noemer 'Op de kuierlatten'. Het gaat om vrij korte wandelingen, 14 stuks, die je kunt terug vinden op Op de kuierlatten.
16. Ommetjes
Lokale ommetjes vind je door heel Nederland. Het gaat om korte dag(deel)tochten, tussen de ca 5 en 15 km. De routes zijn uitgezet door omwonenden die de mooie kleine paadjes kennen. Vaak zijn ze gemarkeerd. Je vindt de Ommetjes terug op Wandelzoekpagina waar je de routebeschrijving en gps-track kunt downloaden. Abonnees (€ 12,50 per jaar) kunnen ook de gedetailleerde routekaart printen.
17. Mooiste routes (wandelen door Nationaal Landschap)
Nederland heeft 20 Nationale Landschappen, dat zijn gebieden met een unieke combinatie van natuur en oude cultuurelementen. Bijvoorbeeld het esdorpenlandschap langs de Drentse Aa, het het wierdenlandschap van Middag-Humsterland of de inundatiepolders en de Stelling van Amsterdam. De Nationale Landschappen zijn typerend voor de geschiedenis en het landschap van Nederland.
In die Nationale Landschappen kun je uiteraard wandelen. Er zijn maar liefst 1136 wandelroutes die je op de site Mooiste Routes nauwkeurig kunt filteren op provincie, lengte, soort navigatie bereikbaarheid, markering, horeca, hond toegestaan etc. Een lekkere lange wandelroute is Aarde, zee en hemel, 38 km bij Dwingeloo, en we zijn ook benieuwd naar Bedaf en Brobbelbies (50 km) in Brabant. Check it out en ga lekker lang wandelen.
18. In het landschap wandelroutes (wandelen door Provinciaal Landschap)
Elke provincie heeft een provinciaal Landschap, het Utrechts Landschap of het Zuid-Hollands Landschap. Naast behoud en onderhoud van natuur, landschap en erfgoed organiseren de Provinciale Landschappen ook buitenactiviteiten en kun je in die landschappen wandelen.
Al die wandelroutes door de Provinciale Landschappen plus de activiteiten vind je terug op In Het Landschap, een grote verzamelbak van activiteiten waarmee je de natuur dichtbij huis kunt beleven. Info: https://www.inhetlandschap.nl/wandelroutes/
19. Wandelnetwerken
In navolging van het fietsknooppuntsysteem kun je sinds een aantal jaren ook wandelen via knooppunten. Een regionaal wandelnetwerk is een fijnmazige infrastructuur van wandelroutes. Je kunt er korte ommetje mee uitzetten of langere, zelfs meerdaagse tochten. Grofweg is sprake van een netwerk wanneer een gebied tenminste 50 vierkante kilometer groot is en er tenminste 50 kilometer aan samengeknoopte wandelroutes aanwezig zijn.
Een wandelnetwerk bestaat uit een web van wandelpaden in een deelgebiedje van Nederland, wandelnetwerk Het Groene Woud bijvoorbeeld. Het fietsknooppuntsysteem is bijna landelijk dekkend, de wandelnetwerken nog lang niet.
Een wandelnetwerk is gemarkeerd met nummers en pijlen. Op kruispunten en splitsingen staan nummers en van nummer naar nummer volg je pijlen. Heel simpel. Ieder wandelnetwerk heeft een overzichtsbord van het netwerk met daarop enkele wandelroutes als suggestie. Maar je kunt ook zelf je route plannen. In het gunstigste geval digitaal, vaak met een wandelnetwerkkaart die te koop is via de webwinkel van de wandelnetwerken.
Op Wandel.nl vind je hier een artikel over de wandelnetwerken in Nederland.
20. Toetje: Foodwalks
Lang zijn ze niet, lekker wel: Foodwalks. Het gaat om wandelen en zelf je ingrediënten bij elkaar plukken voor een lekker maaltje. Foodwalks vind je in alle provincies. Ze variëren van 5 tot ruim 35 km en voor die laatste - de tweedaagse Vlier en Besroute - moet je zijn in Overijssel. Maar ook in Zeeland, Kapelle, hebben ze een lekkere lange Foodwalk, de Fruitfoodwalk van bijna 19 km. Of wat denk je van de Foodwalk vanuit Heemstede, 15 km, ook een lekker toetje! Info: Van de meeste routes kun je de gps-track downloaden op www.foodwalks.nl
Route
Route
Route
Route