Als wandelaar zitten we met onze neus midden in de natuur en zien we de gevolgen van klimaatverandering maar wat duidelijk worden. Natuurverschijnselen als droogte, bosbranden en stormschade blijven voor lange tijd zichtbaar in het landschap. Wat zijn de gevolgen voor wandelgebieden en waar wordt hard gewerkt aan een klimaatbestendige natuur?
De ijskoude winters lijken van een vroegere tijd, terwijl we ’s zomers steeds vaker te maken hebben met extreme droogte enerzijds, maar ook met stortbuien, overstromingen of hevige stormen anderzijds. De gevolgen van klimaatverandering voor de natuur zijn groot. Natuurmonumenten zegt hierover: “In Nederland hebben we te maken met een stijgende zeespiegel, terwijl de bodem daalt. Daarnaast wordt de neerslag, zoals wij die kennen, steeds extremer en grilliger. Storm Poly, die onlangs over het noorden van het land raasde, is de zwaarste zomerstorm ooit gemeten in Nederland. De extreme weersomstandigheden leiden ertoe dat we in korte tijd meer water te verwerken krijgen, maar ook dat we langere periodes van droogte en hitte zullen meemaken. Het zomerpeil van rivieren wordt steeds lager, wat weer leidt tot verzilting verder landinwaarts. Al deze ontwikkelingen hebben invloed op de drinkwatervoorziening, de landbouw, het watertoerisme, scheepvaart, enzovoorts.”
Op een aantal plekken in de buurt kun je de gevolgen van de klimaatverandering heel goed zien. Hieronder een paar opvallende voorbeelden.
Op 18 juni 2021 trof een valwind het dorpje Leersum op de Utrechtse Heuvelrug. Een brede strook bos werd platgelegd. Bomen knakten als luciferhoutjes en wat overbleef was een mikado aan stammen in een verwoest gebied. Natuurorganisatie Utrechts Landschap koos ervoor het omgewaaide bos te laten liggen om zo de natuur de kans te bieden zelf te herstellen. Eigenlijk ontstond in een paar minuten een situatie die anders jaren tijd had gekost: open plekken en dood hout vormen een voedingsbodem voor veel (nieuwe) flora en fauna. Onlangs werd in Leersum het Stormpad geopend, waar je dit bijzondere stuk natuurlijk met eigen ogen kunt aanschouwen. Het is een pad van 800m lengte, dat zich prima laat combineren met de 2,5 kilometerlange wandelroute Breeveen.
Eind mei 2023 heeft er dagenlang een bosbrand in natuurgebied de Hoge Venen in België gewoed, waarbij meer dan 170 hectare in vlammen is opgegaan. Blussen werd bemoeilijkt doordat het jonge heidegras nog niet groeide en het oude uitgedroogde gras brandde als een tondel. Bovendien stond er genoeg wind om het vuur te verspreiden. Wat resteerde was een zwartgeblakerd gebied. Maar ondanks dat dit er troosteloos uitziet, weet de natuur hier vrij snel te herstellen. Zaden in de grond ontkiemen snel en dood hout is een voedingsbodem voor flora. Wandel 19,7 kilometer door de Hoge Venen en ontdek de sporen van de branden.
Waar we jaren terug nog verzekerd waren van een prachtige paarse onderbroken heidezee in de bloeiperiode augustus tot half september, zien we nu veelal kale en donkere plekken in de heide terug. Enkele jaren geleden is de heide gewoonweg kapotgebrand door extreme droogte en felle zonneschijn. Het kan nog jaren duren voordat deze heidevelden zijn hersteld. Bovendien lijkt ook stikstof een bedreiging voor heide. Heide heeft weinig stikstof nodig en wordt daardoor verdrongen door planten die meer stikstof kunnen verdragen. Hierdoor kan heide zich slechter herstellen en ‘vergroenen’ de heidevelden. Nederland kent talloze heidegebieden verspreid over het land. Heb jij hier al kale, droge plekken gesignaleerd?
De natuur heeft te lijden onder de verhoogde stikstofneerslag en dat is inmiddels ook goed zichtbaar in het landschap. Plantensoorten die profiteren van extra stikstof worden dominant en overwoekeren op veel plekken. Geen wonder dus dat jij meer brandnetels, bosbessen en bramen ziet tijdens je natuurwandeling.
Niet alleen de negatieve gevolgen van klimaatverandering zijn zichtbaar in het landschap. Natuurorganisaties werken hard om Nederland klimaatbestendiger te maken. Natuurmonumenten realiseert bijvoorbeeld klimaatbuffers om zo overstromingen of juist extreme droogte beter op te kunnen vangen. “Niet alleen verbetert dit de leefbaarheid en veiligheid in Nederland, het maakt bovendien het landschap mooier. Maatregelen zoals het herinrichten van beken en het aanplanten van bomen en hagen, helpen bijvoorbeeld bij het oplossen van waterproblemen, maar hebben ook een positieve invloed op flora en fauna. Zo zijn er al veel planten- en diersoorten teruggekeerd, zoals zeldzame planten, en de bever en de otter.”
Een groot bijkomend voordeel van deze klimaatbuffers is de recreatieve waarde. Doordat flora en fauna de ruimte krijgen valt er van alles te zien en te ontdekken. De vele wandelpaden bieden urenlang wandelplezier!
Eén van de klimaatbuffers van Natuurmonumenten is het Fochteloërveen. Dit gebied is één van de grootste hoogveengebieden in West-Europa. Hoogveen is afhankelijk van regenwater, maar door de toenemende droogte, het zakkende grondwaterpeil en de toename van stikstof staat dit gebied onder druk. Door maatregelen te nemen, zoals het plaatsen van kades, kan het grondwater niet wegzakken naar lagere gebieden. De werkzaamheden zijn in 2022 gestart. Als je door dit gebied wandelt moet je dan ook niet gek op kijken als je groot materieel rond ziet rijden, druk aan het werk om de kades aan te leggen.
Iedereen kan zich de overstromingen in de zomer van 2021 in Limburg wel herinneren. De Geul, de Roer en de Geleenbeek kregen zoveel water te verwerken, dat deze buiten de oevers traden en de dorpen Valkenburg en Meerssen onder water zetten. De schade was enorm. Doordat het water in dit gebied snel wordt afgevoerd, ontstaat er ook schade bij droogte.
Natuurmonumenten werkt hier aan een klimaatbuffer, waardoor grondwater beter wordt vastgehouden in droge tijden en bij regenval de afstroming wordt afgeremd. Een belangrijke maatregel betreft het vasthouden van grondwater op landbouwgronden door het realiseren van graften. De maatregelen gaan resulteren in een robuust beekdallandschap en een verbeterde waterberging en waterkwaliteit. Dit heeft een positieve invloed op de biodiversiteit en de recreatieve waarde. Dit gebied leent zich uitstekend voor een wandeling met de nodige kuitenbijters. Ommetje Geul dal van 4,7 kilometer en wandeling Dwars door het Geuldal van 6 kilometer zijn afzonderlijk te wandelen, maar laten zich ook uitstekend combineren.
Na een verwoestende valwind in het Utrechtse dorp Leersum, vind je in het getroffen gebied nu een ni...
Op dit moment kleuren de heidevelden prachtig paars. Tijd voor een wandeling door een van de vele na...
Jonge bossen zijn nog volop in ontwikkeling, ze worden ieder jaar groener en kleurrijker en je ontde...
Hoe kan jij als wandelaar bijdragen aan een rijkere natuur? Samen met de boswachters van Staatsbosbe...
Bij zomerse temperaturen is het belangrijk om de juiste voorzorgsmaatregelen te treffen, vooral als ...