Wandelen met GPS

Als we het over wandel GPS'en hebben, bedoelen we meestal een 'handheld'; een GPS die makkelijk in de hand te houden is. Maar waaraan moet een goede wandel GPS voldoen? In dit verhaal leggen we je kort uit wat je moet weten als je wilt wandelen met een GPS.

Wat is een GPS?

De letters GPS staan voor Global Positioning System; in gewoon Nederlands een systeem dat je vertelt waar je je op deze aardbol bevindt. Een GPS bepaalt zijn positie aan de hand van satellieten die in een vaste baan om de aarde draaien. Door meerdere satellieten te bundelen kan een GPS heel nauwkeurig berekenen waar je als wandelaar bent. Vroeger waren we al tevreden met een nauwkeurigheid van een paar meter, tegenwoordig mag je uitgaan van centimeters.

GLONASS en Galileo

GPS is een systeem dat door de Amerikanen is bedacht voor een militaire toepassing. De Russische tegenhanger heet GLONASS. Tegenwoordig wordt een GPS zo’n beetje voor van alles gebruikt. Van autonavigatie tot een appje om je smartphone weer terug te vinden. Omdat de Amerikanen alle macht hebben over hun GPS systeem is Europa al een tijd bezig met een eigen GPS-systeem. Met dit Galilieo-systeem schoot het niet erg op, hoewel er nieuws is over dit project.

Hoe zit een GPS in elkaar

Een GPS is in feite een klein computertje. In de kunststof behuizing zit een microprocessor, een geheugenbank, de antenne, een beeldscherm, de knoppen en een printplaat die alle verbindingen tussen de verschillende onderdelen maakt.

• De antenne: ontvangt de signalen van de satellieten. En ondanks dat we het altijd hebben over GPS… de GPS gebruikt meestal ook de Russische GLONASS signalen.
• De microprocessor: verwekt al die gegevens zodat wij als consument er ook echt wat mee kunnen.
• Het geheugen: bepaalt hoeveel gegevens er in de GPS kunnen worden opgeslagen. Denk aan kaart materiaal, routes of het aantal waypoints. Maar hierover verderop meer.

Wat kan een wandel GPS?

Een GPS is handig en leuk, zeker voor wandelaars. Handig omdat je altijd de wandelroute terug kan vinden. Je kan ook een wandeling bewaren, uitlezen op de computer en daarna delen met anderen. Maar het leukste – en ook wel erg gemakkelijk - is dat je wandelroutes van anderen in je GPS kan zetten en die vervolgens kan na-wandelen. Internet staat er vol mee. En de kans dat je ooit uitgewandeld raakt? Vergeet het maar!

Coördinaten: trackpoints, waypoints & routes

Een GPS maakt gebruik van 'punten'. Zo'n punt is een geografische notatie die bestaat uit coördinaten: een reeks cijfers die aangeven waar je je als wandelaar op aarde bevindt. Alle routes die we wandelen zijn opgebouwd uit zulke punten die we trackpoints en waypoints noemen.

Trackpoints

Als we tijdens het wandelen onze wandeling automatisch laten opslaan door de GPS, dan maakt de GPS onderweg en reeks punten die we 'trackpoints' noemen. Een reeks van honderden aan elkaar verbonden trackpoints levert een 'track' of een 'spoor' op. Zo'n track kun je bewaren en levert een wandelroute op die je met anderen kunt delen.

Waypoints

Over waypoints praten we als het gaat over markante punten die jij (of iemand anders) onderweg zelf handmatig in de GPS zet: bijvoorbeeld dat ene mooie meertje of het bankje met uitzicht dat je later nog eens terug wilt vinden. De meeste GPS'en hebben hier een speciale knop voor.

Een goed voorbeeld van een waypoint zie je dagelijks als je met de auto onderweg bent: ‘Over 100 meter bereikt u uw eindbestemming’. De dame of heer van je auto-navigatie weet dat je over 100 meter bij het waypoint bent dat als eindpunt is opgeslagen en waarschuwt je vast.

Routes

Een GPS kan ook zelf een wandelroute berekenen, net als in de auto. Je stelt in dat je naar waypoint 'pannenkoekhuis' wilt via waypoint 'uitzichtspunt' en de wandelroute wordt automatisch berekend. Loop je onderweg anders dan de GPS voorstelt, dan herberekent de GPS de wandelroute. Voorwaarde is dat de GPS de weg kent, en dat hangt af van welke digitale kaart er in de GPS is geladen. Een GPS met een snelwegkaart kent geen bospaden, je hebt dus een goede wandelkaart nodig die ook nog eens 'routerend' is. Niet alle digitale kaarten en wandel-GPS'en zijn geschikt om routes te berekenen.

GPS merken

GPS'en zijn er in vele soorten en maten, maar er is eigenlijk nog maar een groot GPS-merk voor wandelaars verkrijgbaar in Nederland: Garmin. Tot een aantal jaren geleden was het Amerikaanse merk Magellan een goede concurrent van Garmin, maar deze is nagenoeg uit Nederland verdwenen. De enige wandel GPS die niet van Garmin komt is de Teasi One 3. Bij de fiets GPS'en is de markt wel wat breder en komen merken als Mio, Falk en Lezyne om de hoek kijken. Dat Garmin zo’n beetje nog de enige wandel GPS-fabrikant is heeft ook voordelen: echt breed marktonderzoek hoef je niet te doen...

Welke wandel-GPS?

Dan rest de vraag: welke gps voor welk doel? Je kan grofweg een verdeling maken op drie vlakken:

1. Wandelaars die de GPS gebruiken om de weg naar de auto terug te vinden
2. Wandelaars die de GPS gebruiken om routes mee te lopen
3. Wandelaars die de GPS gebruiken om routes mee te registreren en vervolgens  te delen met anderen.

Afhankelijk van waar je een GPS voor wilt gebruiken heb je te maken met een oplopend prijskaartje. De prijs van een GPS begint bij zo’n € 100 voor een eenvoudige gps tot boven de € 600 voor zogenaamde alleskunners. Welke nu te kiezen?

Het instapmodel voor wandelaars

Het instapmodel onder de GPS'en heeft een monochroom scherm (grijstinten en ‘wit’), werkt op batterijen en wordt bediend door middel van knoppen. Deze GPS heeft meestal geen kaart aan boord en een niet al te groot geheugen. Hij is prima geschikt voor het opslaan van een track (wandelroute) of om de weg terug te vinden naar de auto. Prijs rond de 100 euro. Een goed voorbeeld van zo’n instap GPS is de Garmin eTrex 10.

De Garmin eTrex 10: een goed voorbeeld van een instap-GPS.

De middenklasser

Vanaf zo’n € 150 tot € 300. Het scherm is een kleurenscherm en bediening is nog steeds via knoppen. De goedkopere modellen hebben standaard een Europese kaart voor geïnstalleerd. Dankzij de kaart kan je ook routes uitzetten op de gps. De Garmin GPSMAP 64 en de Garmin eTrex 20x zijn goede voorbeelden als je van traditionele knoppen houdt. De eerder genoemde Teasi One 3 is een bijzondere eend in de bijt: een touchscreen kleurenscherm en vooraf geïnstalleerde topo kaarten voor een prijs van rond de € 150.

De Garmin GPSMAP 64 & Teasi One 3.

De topklasse

Alles boven de € 300.  Hij heeft veelal nog slechts een knop: aan/uit. Alle andere functies bedien je - zeker bij de duurdere modellen – met een touchscreen. Naast een gps beschikken de duurdere modellen ook over een barometrische hoogtemeter, een (groter) kleuren touchscreen, meer geheugen, soms een camera en werken ze op batterijen of een oplaadbare accu. Ook is een topografische kaart in sommige gevallen voor geïnstalleerd. De echt duurste modellen hebben veelal een dubbel functie van gebruik als auto navigatie, op de fiets en tijdens het wandelen. Wel worden sommige modellen voor dit laatste doel wat groot en zwaar. De Garmin eTrex Touch 35 en de Garmin Oregon 750t  zijn mooie voorbeelden.

De Garmin Oregon 750t: met een grote kleuren touchscreen.

Routes maken en uitlezen

Wandelroutes kan je maken in je GPS, echter heel gebruiksvriendelijk is dit niet. Niet dat de GPS'en niet vriendelijk zijn, maar de vingers en kleine schermpjes zijn meer het probleem. Elke GPS kan je aansluiten op de computer en zeker Garmin heeft een eigen programma (Basecamp) om routes mee te maken. Ook zijn er tal van gratis mogelijkheden om online routes te maken en die naar je GPS te uploaden.

Waterdicht

Natuurlijk wandelen we het liefst met mooi droog en zonnig weer, maar je weet niet wat je onderweg tegen komt. Een wandel gps moet zo waterdicht zijn dat hij wandelend in je hand een stortbui overleeft. In de meeste gevallen zijn  gps-sen waterdicht volgens de IPX7 klasse. IPX7 geeft aan dat een gps minimaal 30 minuten tot maximaal 1 meter diep onder water kan. Deze IPX-aanduiding vind je meestal op de verpakking.

Batterijen

De meeste GPS'en werken op AA-batterijen, maar ook een accu wordt steeds vaker gebruikt. Bij de aanschaf moet je bedenken waar je de GPS voor gaat gebruiken want er komt een moment dat de batterij of de accu leeg is. Bij dagtochten maakt de keuze niet zo veel uit. De levensduur van de batterijen is meestal prima voor een lange dag wandelen. ‘s Avonds kan je dan de accu weer opladen. Bij meerdaagse wandelingen heb je deze mogelijkheid niet altijd en is het handig dat je gewoon de batterijen kan vervangen.

Levensduur batterijen

Omdat een GPS voortdurend de hemel afspeurt op zoek naar gps-signalen van satellieten is een gps een energie-slurper. Wel wordt het steeds beter. Tien jaar geleden was je blij als een GPS zijn werk op 2AA batterijen een uur of zeven deed. Inmiddels is dat gemiddeld zo’n 17 uur. Wel zijn er omstandigheden waarbij de batterijen minder lang mee gaan. Vooral bij koud weer neemt de batterij capaciteit – vooral bij gewone alkaline batterijen - snel af. Beter is het om bij koud weer Lithium batterijen te gebruiken. Ook helpt het om de GPS onder je jas te houden zodat de batterijen warm blijven.

Kaarten

Afhankelijk van de prijs van een GPS is er wel of geen kaart voorgeïnstalleerd. Bij de goedkopere modellen is dit een basiskaart waarop je globaal kan zien wat je bent. Het is zeker geen kaart waar je op kan wandelen. De duurdere GPS'en hebben meer gedetailleerde kaarten, maar nog steeds zelden een echte topografische detail kaart. Een kaart staat in de GPS op intern geheugen, of op een los geheugenkaartje. Grofweg zijn er twee methoden om een topografische kaart in de GPS te krijgen:

Betaald kaartmateriaal

De eerste is door de kaart gewoon te kopen. Dat kan op een los geheugenkaartje, of je kunt de kaart downloaden en zelf op de geheugenkaart van de GPS plaatsen via de computer. Een topografische kaart van Nederland met een schaal van 1:25.000 of 1:50.000 kost rond de € 100 maar de prijzen lopen zeker voor buitenlandse kaarten op tot vele honderden euro’s. Dit is natuurlijk alleen interessant als je veel in een gebied wandelt. Garmin heeft dit ook onderkend en is gekomen met een oplossing: Birdseye Select. Op deze manier kan je kleinere deelkaarten kopen. Maar het kan ook gratis.

Gratis: Open Street Map

Open Street Map (OSM) kaarten zijn geografische kaarten die door een groep vrijwilligers online gezet worden. Nu klinkt dit wat simplistisch want professioneel is het zeker. OSM maakt gebruik van kaarten die bijvoorbeeld door topografische diensten gratis openbaar worden gemaakt. De mensen achter OSM maken deze kaarten vervolgens geschikt om op een GPS gebruikt te worden. Het installeren van OSM kaarten op je GPS is niet voor iedereen even gemakkelijk en als je zelf digitaal niet de handigste bent dan is het slim om iemand die het al gebruikt te raadplegen.

Routerende kaarten

Als je wilt dat jouw GPS onderweg automatisch routes berekent, is het noodzakelijk dat zowel de GPS als de digitale kaart daarvoor geschikt is. De GPS moet dan routes kunnen berekenen en de kaart moet 'routerend' zijn. Let wel op: routerende wandelkaarten bestaan, maar er zitten doorgaans veel meer fouten in dan in het navigatiesysteem van je auto.

Een OSM kaart geladen in Basecamp (software van Garmin).

Geocaching

Een leuke andere manier om te gaan wandelen is geocachen. Geocachen kan je het best uitleggen als een speurtocht naar een schat, de zogenaamde cache. Sommige geocaches leveren een wandeling op van punt naar punt en de meer uitdagende zijn een puzzel wandeltocht waarbij opdrachten of raadsels moeten worden opgelost. Het leuke hiervan is dat je altijd een verassende wandeling maakt. Om te kunnen geocachen is het handig dat je gps een geocache functie heeft.

De smartphone als GPS

Tot slot nog iets over de smartphone als wandel GPS. In bijna elke smartphone zit een GPSs. Hoe dacht je anders dat Google Maps je kan vertellen waar je je bevindt en hoe lang het duurt om thuis te komen? Handig in de stad om al wandelend je weg te vinden of met auto of fiets op tijd op je volgende afspraak te komen. In de vrije natuur waar geen wegen zijn, is Google Maps echt te beperkt. Toch kan je je smartphone nog prima gebruiken als wandel GPS; er zijn voldoende apps te vinden die je gps omtoveren tot volwaardige wandel GPS. Topogps (www.topo-gps.nl) is voor Nederland een prima app die werkt met topografische kaarten. De smartphone gebruiken als gps heeft nog wel drie minpunten:

1. De levensduur van de accu limiteert het gebruik, vooral als je vaak op het scherm kijkt.
2. De meeste smartphones zijn niet goed waterdicht, een handheld GPS wel.
3. Het scherm van de meeste smartphones is kwetsbaarder dan een handheld GPS.

Kortom: als je liever je smartphone als GPS gebruikt, koop dan een waterdichte en stootvaste hoes, en eventueel een oplader waarmee je de telefoon onderweg kunt opladen.