Kooptips: welke zonnebril voor de wandelaar?

De belangrijkste reden om een goede zonnebril te dragen, is om UV-straling te weren. Het lichtspectrum begint met de niet zichtbare ultraviolette straling (UV) en loopt via het zichtbare licht tot aan het eveneens onzichtbare infrarood (IR). Het zichtbare licht bevat alle kleuren van de regenboog, ofwel via violet, blauw, groen, geel en oranje naar rood. Het UV-gedeelte kunnen we opsplitsen in UV-A, B en C. A is onschadelijk en C het schadelijkst, maar C wordt gelukkig tegen gehouden door de dampkring.

CE-normering is voor zonnebrillen dan ook verplicht. ‘CE’ moet in het montuur staan, plus de naam van de fabrikant. Er bestaan echter ook brillen zonder CE-keurmerk, met gewone gekleurde glazen die geen gegarandeerde UV-bescherming bieden. Deze getinte glazen zorgen er weliswaar voor dat je de ogen niet langer halfdicht moet knijpen bij buitenactiviteiten, maar zij beschermen onvoldoende. Zij zorgen er juist voor dat de pupillen, zodra het donker wordt, zich verwijden waardoor meer schadelijke stralen het oog binnen kunnen dringen. Infrarood (IR) tot slot is net als UV onzichtbaar maar in tegenstelling tot UV is het wel voelbaar, als warmte. Onder normale omstandigheden en ook in de sneeuw geeft IR geen complicaties aan het oog.

De al genoemde kleuren van de regenboog kunnen we zien doordat het zichtbare licht door het hoornvlies en de ooglens heen op het netvlies aan de binnenkant van de oogbol valt. Het netvlies is hierop berekend, maar een overdosis aan licht kan hoofdpijn, vermoeidheid en zwarte vlekken voor de ogen veroorzaken. De lens van een zonnebril weert het zichtbare licht, maar niet alle zonnebrillen weren het in dezelfde mate. Zonnebrillen zijn daarom verdeeld in 5 verschillende klassen. In de gebruiksaanwijzing, op de verpakking of eventueel op een stickertje op één van de glazen moet de filterklasse staan en de bijbehorende geschiktheid van de bril. Dit zijn de klassen en hun toepassingen:

Ga je met je bril de sneeuw in? Kies voor klasse 3 of hoger en beoordeel pas daarna of-ie je goed staat. Klasse 4? Ga er nooit mee achter het stuur. Geen informatie over de klasse? Kijk naar een ander merk of ga naar een andere zaak. Het nadeel van het lenen van een zonnebril is dat je er zelden bij te horen krijgt in welke klasse de lenzen zitten.

Een bril op sterkte vertekent opzettelijk de werkelijkheid, om de afwijking van de ooglens te corrigeren. Uiteindelijk geeft dit dan weer een ‘goed’ beeld op het netvlies. Een zonnebril mag de werkelijkheid echter totaal niet vertekenen, want dat zou juist een afwijkend beeld op het netvlies geven. Omdat de ogen, aangestuurd door de hersenen, dit foute beeld vervolgens op eigen houtje willen corrigeren kan dit hoofdpijn of vermoeidheid veroorzaken. Om dit te voorkomen moet een zonnebril op de plek waar de pupil zit optisch volledig zuiver (sterkte 0) zijn

Lenzen van zonnebrillen zijn van polycarbonaat (kunststof) of van glas (mineraal). Beide materialen voldoen uitstekend. Polycarbonaat is het sterkst en kan eenvoudig worden voorzien van allerlei (spiegel)coatings. Glas is, indien goed gehard, over het algemeen duurder. Slecht gehard glas, en daar kom je helaas pas achter na een ongeluk, kan het oog beschadigen. Het voordeel van glas is dat het zeer krasbestendig is en dat je er vrijwel ieder gewenst filter in kunt aanbrengen.

Lenzen zijn er in allerlei kleuren. Een kleur vermindert het zichtbare licht maar heeft geen effect op de UV-bescherming. Het zijn dus niet per se de donkerste glazen die het best tegen UV-staling beschermen. Grijs, groen en bruin worden veel gebruikt omdat ze de werkelijkheid het minst verstoren. Grijze lenzen worden beschouwd als neutraal. Ze geven een vrij natuurlijk beeld omdat ze het contrast niet verbeteren en de kleurwaarneming niet verstoren. Hetzelfde geldt voor groene lenzen.

De kleuren geel en oranje geven meer diepte en werken contrast-verhogend wat fijn is op een grauwe dag, zowel tijdens het wandelen, in de auto als in de sneeuw. Ze verstoren echter de kleurwaarneming. Rode lenzen gaan nog een stapje verder. Ze zijn geschikt voor situaties met weinig licht omdat ze het contrast verbeteren, maar de kleurwaarneming wordt behoorlijk verstoord.

Extra filters (bijvoorbeeld aan de boven- en onderkant van de lens, waardoor een lichtere ‘streep’ in het midden overblijft) zijn rustgevend. Een spiegelcoating is puur een kwestie van persoonlijke smaak. Het Polaroid-filter voorkomt hinderlijke schittering op het water, maar speelt onder andere omstandigheden geen belangrijke rol.

Uit zichzelf meekleurende lenzen worden donkerder naarmate er meer licht op valt. Dit komt doordat dit type lenzen bepaalde kristallen bevat die reageren op UV-licht. Zodra de sterkte van het zonlicht afneemt, zal ook de sterkte van het UV-licht afnemen en in dat geval worden de lenzen weer lichter. Volledig perfect werkt het echter niet altijd. In de auto kan de bril soms onvoldoende donker worden, doordat autoruiten een deel van het UV-licht tegenhouden waardoor de reactie niet goed op gang komt. Ook reageren de glazen niet onmiddellijk maar duurt het tot wel een halve minuut voordat ze voldoende donker zijn. Op zich is dit beter dan wanneer de glazen plotseling van kleur zouden veranderen, maar een kleuring die binnen een seconde of 10 zou plaatsvinden, zou ideaal zijn.

Het helder worden van de glazen duurt echter nog langer. Pas na enkele minuten is de bril weer helder, en dus geen zonnebril meer. De kleuring is ook afhankelijk van de temperatuur. Hoe warmer het is, hoe minder donker de glazen worden terwijl je juist bij hogere temperaturen vaak je ogen wilt beschermen tegen de zon. Meekleurende glazen werken dus goed voor de wandelaar die zich rustig verplaatst bij gematigde temperaturen, maar kunnen onhandig zijn in zeer warme streken en tijdens het autorijden.

Het montuur moet in de eerste plaats 'óp' het hoofd passen en niet per sé 'bij' het hoofd. In het algemeen moeten montuur en poten stevig en comfortabel op het hoofd zitten. Ook de neusbrug mag geen drukpunten geven, en voorkom dat je wimpers de binnenkant van je lenzen schoonwissen. Hoe goed lenzen ook zijn en hoe leuk het model ook is, als het montuur te groot of te klein is, kun je maar beter op zoek gaan naar een andere bril.