In november is het precies honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog eindigde. Nederland was in deze oorlog neutraal, maar toch vind je op diverse plekken in ons land nog herinneringen aan WOI. Wandel.nl ging op zoek naar wandelroutes die je langs sporen van deze oorlog voeren.
Op de dag dat de Eerste Wereldoorlog eindigde, 11 november 1918, kwam de Duitse keizer Wilhelm II bij Kasteel Amerongen aan. Hij was op de vlucht, want in Duitsland zou hij niet veilig zijn. Hij kreeg onderdak in Kasteel Amerongen, samen met zijn tientallen hovelingen. De keizer zou aanvankelijk maar drie dagen blijven, maar dit werden er uiteindelijk 540. Wilhelm kon overigens niet op een warm welkom van de bevolking rekenen. Honderden mensen floten en jouwden hem uit. Wilhelm hield er tijdens zijn verblijf een bijzondere hobby op na: het kappen van bomen die op het landgoed stonden. Bij zijn vertrek waren er nog maar weinig bomen over. Niet voor niets is in Kasteel Amerongen de expositie ‘Help, de keizer komt!’ te zien (tot 2 december 2018). Amerongen was honderd jaar geleden niet bepaald blij met de nieuwe gast.
De wandelroute ‘Wandelen rond Kasteel Amerongen’ (11 kilometer) brengt je langs de logeerplek van keizer Wilhelm. Je wandelt door de bosrijke omgeving en je beklimt de Amerongse Berg. Je kunt de wandeling combineren met een bezoek aan het kasteel en de kasteeltuinen (voor de toegang moet je betalen). De route begint en eindigt bij Kasteel Amerongen.
Een deel van het Bergherbos in Montferland lag tijdens de Eerste Wereldoorlog op Duits grondgebied. De Duitsers legden in 1916 en 1917 in dit gebied loopgraven aan om het grensgebied te kunnen bewaken. Zij waren bang voor een mogelijke aanval van Nederland. Behalve loopgraven werden er ruim tachtig betonnen bunkers aangelegd. Na de Eerste Wereldoorlog werden de verdedigingswerken opgeblazen, maar restanten bleven bijna honderd jaar bewaard in de bodem. Een deel van de oorspronkelijke loopgraaf is een paar jaar geleden hersteld en je kunt nu ervaren hoe de soldaten zich hier verscholen hielden.
Langs de oude loopgraven gaat de 9 kilometer lange Erfgoedroute Bergerbos. Deze route start vanaf Uitspanning 't Peeske aan de Peeskesweg in Beek (Gld). De route is niet gemarkeerd, maar is te lopen met een kaart die je kunt downloaden op de site van Natuurmonumenten.
Wandel je over de Edese heide in de buurt van de Hessenweg, dan zie je een gedenksteen staan. Dit monument is aangelegd ter nagedachtenis aan het Belgische vluchtelingenkamp dat honderd jaar geleden op deze plek lag. Vluchtoord Ede, werd dit opvangkamp genoemd. Nadat de Duitsers België waren binnengevallen, vluchtten meer dan een miljoen Belgen de grens over naar Nederland. Ruim 5000 van deze vluchtelingen werden op de hei bij Ede opgevangen. Het kamp bestond uit circa veertig barakken met diverse voorzieningen als een school, winkel en kerk. Na de oorlog werd het kamp afgebroken. Op de Edese heide vind je ook nog de contouren van loopgraven uit de Eerste Wereldoorlog. Deze gebruikten Nederlandse militairen om in te oefenen, voor het geval Nederland toch in de oorlog verwikkeld zou raken.
De Edese heide is een uitstekend wandelgebied. Je wandelt over glooiende heidevelden met mooie vergezichten. Er zijn twee schaapskooien in het gebied. Goed startpunt van je wandeling is Natuurcentrum Veluwe aan de Groot Ginkelseweg in Ede. Vanaf dit punt kun je bijvoorbeeld de Driebergroute van 6,4 kilometer lopen. Vanaf de Drieberg heb je een mooi uitzicht over de heide.
Om een mogelijke aanval te kunnen afslaan, bracht het neutrale Nederland aan het begin van de Eerste Wereldoorlog verdedigingslinies en stellingen in staat van paraatheid. Vanaf het uitbreken van WOI werden alle forten bemand om bij een aanval meteen in actie te kunnen komen. Dit gold ook voor de Stelling van Amsterdam, een linie van 135 kilometer lengte rond de hoofdstad, die was aangelegd in 1880. De Stelling bestond uit 42 forten en een groot aantal sluizen en dijken. Bij een aanval kon een groot gebied om de stad onder water worden gezet, zodat het land in een moeras zou veranderen. De waterstand was dan zodanig dat het te diep was om met een leger doorheen te lopen, maar te ondiep om in te varen. In 1996 werd de Stelling van Amsterdam uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed.
Langs de oude verdedigingslinie ligt het Streekpad Stelling van Amsterdam van maar liefst 135 kilometer. Je ziet de dijken, sluizen en forten die Nederland tot honderd jaar geleden moesten beschermen tegen vijanden. Je kunt de route, die is op te splitsen in meerdere trajecten, hier downloaden. Vind je dit Streekpad iets te veel van het goede: er gaan ook kortere routes langs de Stelling van Amsterdam. Bijvoorbeeld het Fortenpad van 8 kilometer. Je vindt alle routes op deze site.
Nadat de Duitse keizer Wilhelm na het einde van WOI anderhalf jaar op kasteel Amerongen had verbleven, kocht hij Huis Doorn. Na een verbouwing van zijn nieuwe woning liet hij zijn meubilair uit Duitsland overkomen. Hij had hier maar liefst zestig treinwagons voor nodig. Wilhelm zou tot zijn dood in Doorn blijven wonen. Zijn lichaam werd in 1942 in een mausoleum op zijn landgoed bijgezet. Na de Tweede Wereldoorlog werd Huis Doorn een museum. Ook huist het Kenniscentrum WOI tegenwoordig in het kasteel. Delen van Wilhelms woonruimte zijn nog nagenoeg authentiek. Breng je tijdens of na je wandeling een bezoekje aan Huis Doorn, dan heb je bijna het idee dat je bij Wilhelm op visite bent. Kijk hier voor de openingstijden en tarieven.
Verschillende wandelroutes over de Utrechtse Heuvelrug doen Huis Doorn aan. Bijvoorbeeld de Groene Wissel Doorn van 14 kilometer. Rondom Huis Doorn liggen meerdere Klompenpaden. Bijvoorbeeld het Overlangbroeksepad, dat start bij de parkeerplaats Utrechtse Baan van Staatsbosbeheer in Leersum. Klik op deze link voor meer informatie over de wandelmogelijkheden bij Huis Doorn.
Tot slot een uitstapje over de grens. Op een steenworp afstand van de Nederlands-Belgische grens ligt het Dodendraadwandelpad van 3,3 kilometer. Nadat de Duitsers België hadden ingenomen, legden zij bij de grens met Nederland een elektrische versperring aan. Stroomdraden moesten voorkomen dat vluchtelingen de grens zouden passeren. De versperring scheidde België en Nederland hermetisch van elkaar af. Er lag letterlijk een grens tussen vrede in het neutrale Nederland en oorlog in België. De draad liep op Belgisch grondgebied, van Knokke tot aan de omgeving van Aken. Over een lengte van ruim 300 kilometer werden palen in de grond geslagen, met daartussen zes stroomdraden waar 2000 Volt op stond. Aanraking van het draad was fataal. Vermoedelijk vielen er ruim duizend dodelijke slachtoffers aan de grens, ook wel de Draad des Doods genoemd.
Het Dodendraadwandelpad start vanuit het Belgische dorpje Zondereigen, een plattelandsdorp met maar twee straten. Je wandelt door een rustig landelijk gebied met veel landbouw. Je komt langs het oorlogsmonument en langs een traject van de Dodendraad. Op twee plaatsen zie je reconstructies van de versperring die hier 100 jaar geleden stond.
De Grote Oorlog, de oorlog der oorlogen, de Eerste Wereldoorlog kostte in vier jaar tijd ongeveer tien miljoen soldaten en acht miljoen burgers het leven. Voor het eerst werd grootschalig gebruik gemaakt van machinegeweervuur, loopgraven en gifgas.
Nederland bleef tijdens de WOI neutraal, maar kreeg wel te maken met de gevolgen van de wereldoorlog: een groot aantal Belgische vluchtelingen, werkloosheid, schaarste en een mobilisatie van het leger. Dit laatste moest ervoor zorgen dat Nederland bestand was tegen een mogelijke aanval. Verdedigingswerken waren klaar voor gebruik en 200.000 soldaten stonden paraat om in actie te komen.
Wil je meer lezen over de achtergrond van de Eerste Wereldoorlog? Wie was er bijvoorbeeld met wie in oorlog? Op de site van de Koninklijke Bibliotheek vind je diverse artikelen.
In Nederland liggen diverse wandelroutes waarop je meer te weten komt over het verleden. Van de Rome...
Op 4 en 5 mei staat Nederland jaarlijks stil bij de Tweede Wereldoorlog, en wij op Wandel.nl natuurl...
Nederland is nieuw werelderfgoed rijker: de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de Koloniën van Weldadighei...
Veel forten in Nederland liggen midden in de natuur. Dat maakt ze het ideale uitgangspunt voor een m...